„Odveli su me u neku nedođiju ispod Tribunala u Hagu i namjestili pored prozora ispod bijelog ekrana. Ekran se upalio i eto ga: Radovan Karadžić. Ludi, neuračunljivi, opasni luđak glavom i bradom. Izgledao bi možda patetično, ili čak smiješno, da nije bio ubica, počinilac genocida, da nije bio jeftina imitacija Trećeg rajha”.
Ed Vulliamy, novinar lista The Guardian (svjedok Tužilaštva na suđenju Radovana Karadžića)
Bivši predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić pravosnažno je osuđen pred Mehanizmom za međunarodne krivične tribunale na doživotnu kaznu zatvora za genocid u Srebrenici, te zločine protiv čovječnosti i kršenje zakona i običaja ratovanja. Tokom izricanja konačne presude u martu 2019. godine, sudija Vagn Prüsse Joensen istakao je da su, osim nekoliko incidenata iz opština, sve tačke prvostepene presude potvrđene, uključujući tačku optužnice za terorisanje i granatiranje građana Sarajeva. “Počinjeni zločini su neviđenih razmjera i brutalnosti. Iz tog razloga, Vijeće smatra da je kazna od 40 godina neadekvatna, kada se poredi s osuđenicima koji su dobili doživotne kazne zatvora”, kazao je sudija Joensen.
PROFESIONALNA KARIJERA
Rođen sredinom juna 1945. godine u selu Petnica na području Crne Gore Karadžić je djetinjstvo proveo u Nikšiću, a u glavni grad Bosne i Hercegovine doselio se kako bi upisao Srednju medicinsku školu. U Sarajevu je završio Medicinski fakultet, a u bolnici na Koševu specijalizirao psihijatriju. Najviše se bavio neurozama i depresijama, a specijalnost su mu bile grupne terapije i psihoanalitičko tumačenje narodnih pjesama. Početkom osamdesetih godina Radovan Karadžić napušta Sarajevo i seli za Beograd.
PRIVREDNI KRIMINAL
Pod optužbom da se bavio finansijskim malverzacijama u vezi sa tzv. “zelenim planom”, Karadžića hapse i odvode u sarajevski istražni zatvor 1. novembra 1984. godine. Izaći će jedanaest mjeseci kasnije. Tamo boravi sa Momčilom Krajišnikom, takođe optuženim za privredni kriminal u sarajevskom “Energoinvestu”. Na prvostepenom suđenju biće osuđeni na po četiri godine zatvora. Međutim, drugostepeni i Vrhovni sud BiH oslobađa ih odgovornosti, jer u međuvremenu njihov SDS, zajedno sa SDA i HDZ-om, pobjeđuju na izborima u BiH i oni postaju vlast.
POLITIČKA KARIJERA
Radovan Karadžić je jedan od osnivača SDS-a. Predsjednik je stranke od osnivanja 12. jula 1990. do 19. jula 1996. godine, kada je na zahtjev američke administracije i njenog diplomate Richarda Holbrookea podnio ostavku i ubrzo potpuno se povukao iz javnog života. Bio je predsjednik Republike Srpske od 17. decembra 1992. godine do 19. jula 1996. godine, kada se posljednji put pojavio u javnosti. U ovom periodu Karadžić je obavljao i dužnost vrhovnog komandanta oružanih snaga RS.
SKRIVANJE OD SUDA
Potjernica za Karadžićem izdata je 1996. godine, kada se on već nalazio u bjekstvu. U to vrijeme i Sjedinjene Američke Države (SAD) ponudile su nagradu od pet miliona dolara za informacije o tome gdje se Karadžić nalazi. Skrivao se duže od 12 godina. Uhapšen je 21. jula 2008. u Beogradu gdje je godinama, skoro bez skrivanja, živio pod lažnim identitetom – kao Dragan Dabić, iscjelitelj. Ljudi kod kojih je radio, njegovi klijenti i stanodavci, tada su tvrdili da nisu znali da je to haški bjegunac Radovan Karadžić. Njegovo hapšenje dovelo je do masovnih protesta u Beogradu. Iako je u BiH nekoliko osoba smijenjeno sa javnih funkcija zbog navodnog pomaganja Karadžiću, detalji o tome kako je proveo godine skrivanja, ko mu je pomagao, ili ga finansirao – nisu poznati. Isto važi i za Srbiju. Isporučen je u Hag devet dana kasnije.
PROCES PRED MKSJ
Suđenje pred MKSJ počinje 26. oktobra 2009. godine i smatra se jednim od najvažnijih koji su vođeni pred Međunarodnim tribunalom u Hagu. Tokom suđenja koje je trajalo 497 dana, Tužilaštvo je ispitalo 337, a odbrana 248 svjedoka. Uloženo je više od 11.000 materijalnih dokaza. U završnom obraćanju sudu, Karadžić je rekao da protiv njega ne postoji ni trunka dokaza, iako je u pisanoj izjavi prihvatio da, kao politički lider Srba u Bosni, snosi „moralnu odgovornost” za počinjene zločine. Prvostepenom presudom u martu 2016. Karadžić je osuđen na 40 godina zatvora, nakon što je proglašen krivim za genocid u Srebrenici, progon Bošnjaka i Hrvata širom BiH, terorisanje stanovništva Sarajeva dugotrajnim granatiranjem i snajperisanjem, i uzimanje pripadnika UNPROFOR-a za taoce. Presudom je oslobođen krivice za genocid u sedam bh. opština počinjen 1992. godine. Tri godine kasnije, u martu 2019, Mehanizam za međunarodne krivične tribunale u Hagu potvrdilo je prvostepenu presudu, te pravosnažno osudilo Karadžića na doživotnu kaznu zatvora. Iz Pritvorske jedinice u Hagu u maju 2021. Karadžić je prebačen u zatvor u Velikoj Britaniji.
ULOGA MEDIJA PRED MKSJ
U procesu MKSJ protiv Radovana Karadžića na strani Tužilaštva svjedočila su četiri novinara Martin Bell, Aernaut Van Lynden, Ed Vulliamy i Robert Blok. Kroz svjedočenje novinara Tužilaštvo je pokušavalo dokazati da je VRS, čiji je Karadžić bio vrhovni komandant, sistemski granatiralo civilne objekte u Sarajevu. U svom svjedočenju od 19. maja 2011. godine Aernaut Van Lynden, novinar Sky Newsa govorio je o prilogu u kojem je snimljeno dejstvovanje zapaljivim metcima na civilne objekte u Sarajevu. Robert Blok, novinar Independenta, odgovarao je na pitanja Radovana Karadžića o svom članku objavljenom neposredno nakon ulaska VRS u Srebrenicu u junu 1995. godine.
RADOVAN KARADŽIĆ I STRANI MEDIJI
Tokom rata u Bosni i Hercegovini Radovan Karadžić je bio centralna ličnost sa kojom su strani i domaći (mediji iz Republike Srpske) komunicirali. S obzirom da su svi novinari koji su svjedočili u procesu protiv Karadžića bili svjedoci Tužilaštva, strategija Radovana Karadžića bazirala se na tome da strani mediji nisu objektivno izvještavali o sukobima u Bosni i Hercegovini o tome da su urednici u redakcijama cenzurirali izvještaje reportera sa terena. Zanimljivim se čini razgovor Karadžića i Aeronota Van Lyndena na temu objektivnosti
RADOVAN KARADŽIĆ I DOMAĆI MEDIJI
Što se tiče medija u Republici Srpskoj i Srbiji, jedna od važnijih poruka koje Karadžić šalje javnosti jeste da je Republika Srpska – država. U časopisu Naša riječ, list opštine Bratunac (ratno izdanje) od 22.12.1992. Karadžić je u razgovoru sa vojnim i civilnim strukturama opštine poručio: “Stvaramo svoju državu i svojim ponašanjem moramo pokazati svijetu da je i zaslužujemo a to ćemo najbolje uspjeti ako našim neprijateljima pokažemo da je ne gradimo mržnjom prema njima jer to nije u duhu srpskog naroda”.
“Nema povrataka na unitarnu državu”, naziv je intervjua Radovana Karadžića objavljenog u Glasu Srpskom od 30. juna 1993. u kojem je Karadžić promovirano naziv entiteta Republika Srpska. “Prema slovu utvrđenih i usaglašenih ustavnih principa između srpske i hrvatske strane u Ženevi, buduća konfederalna srpska jedinica zvala bi se kako se i zove Republika Srpska.
U intervjuu obavljenom u Javnosti od 8. jula 1995. pred nastupajuće pregovore o završetku rata pod nazivom “Ništa ispod – fifti-fifti” Karadžić kaže: “Kao što znate mi smo formirali svoju državu koja funkcioniše već tri i po godine i mi se ne namjeravamo odreći. Što se tiče procenata, da oni ništa ne govore o vrijednosti teritorija. Nećemo prihvatiti manje od 50 odsto a od kvaliteta teritorija zavisi koliko ćemo tražiti za sebe”.
Koliko je medijska javnost podijeljenja kada je u pitanju Radovan Karadžić, detaljno je analizirano u članku obavljenom na portalu media.ba nakon hapšenja Radovana Karadžića
IZBOR NOVINSKIH ČLANKA IZ ARHIVA INFOBIRO-a
O NOVINARIMA KOJI SU SVJEDOČILI U PROCESU MKSJ PROTIV RADOVANA KARADŽIĆA
Ed Vulliamy je rođen i odrastao u Notting Hillu u Londonu. Školovao se na nezavisnoj King’s College School, Cambridge, University College School i na Hertford koledžu u Oksfordu, gdje je diplomirao politiku i filozofiju.
Martin Bell je britanski UNICEF ambasador, bivši ratni reporter i nekadašnji nezavisni političar. Bio je i član parlamenta za Tattona od 1997. do 2001. godine. Poznat je i kao “čovjek u bijelom odjelu”.